Friday, 23 August 2013

भूमिका : संजय सोनवणी:



मी सासवड येथे भरणार असलेल्या ८७व्या अखिल भारतीय साहित्य संमेलनाच्या अध्यक्षपदासाठीच्या निवडणुकीत उमेदवार म्हणून उभा आहे हे आपणास विदित असेलच. त्यामागील भूमिका आपणाप्रत पोहोचवावी या हेतुने हे पत्र आपणास लिहित आहे.

माझे आजवर ऐंशीपेक्षा अधिक ग्रंथ प्रसिद्ध झाले असून असून त्यात ऐतिहासिक, सामाजिक, थरार, विज्ञान, तत्वज्ञान व किशोर कादंब-यांचा व इतिहास, नीतिशास्त्र, विश्वनिर्मिती शास्त्र, समाजशास्त्र या विषयांवरील संशोधनात्मक ग्रंथांचाही समावेश आहे. त्याखेरीज माझे अनेक काव्यसंग्रह, नाटके प्रसिद्ध तर आहेतच पण शेती, शिक्षण, अर्थकारण अशा सामाजिक व आंतरराष्ट्रीय प्रश्नांवरील शेकडो लेख किर्लोस्कर, किस्त्रीम, लोकमत, पुढारी, पूण्यनगरी, कलमनामा ते लोकप्रभासारख्या प्रतिष्टित नियतकालिके व वर्तमानपत्रांत प्रसिद्ध झाले आहेत. माझ्या अनेक कादंब-या, नाटके व कवितासंग्रह इंग्रजीतही प्रसिद्ध असून त्यांची दखल जागतिक पातळीवर घेतली गेली आहे. थोडक्यात मी मानवी जीवनाला स्पर्श करणा-या सर्वच विषयांना आजवर कवेत घेण्याचा प्रयत्न करत आलो आहे. मी अभिव्यक्तीसाठी आधुनिकतेशी नाळ जोडत ब्लोगही नियमित लिहित असून गेल्या दोन वर्षांत तीन लाखांहून अधिक वाचकांनी तो वाचला आहे. मराठीतील हा सर्वाधिक लोकप्रिय ब्लोगपैकी हा एक ब्लोग मानला जातो. स्वत: लेखकाची भूमिका पार पाडतांना वेळोवेळी नवोदित लेखकांना पुढे आणण्यासाठी मी प्रकाशकाची भूमिकाही गेली २४ वर्ष पार पाडत आलो आहे. 

या माझ्या आजवरच्या ३७ वर्षांच्या साहित्यिक-कवि व संशोधक म्हणुन केलेल्या प्रवासाच्या व २४ वर्षांच्या प्रकाशक म्हणून कार्यरत असल्याच्या पार्श्वभुमीवर येत्या संमेलनाच्या अध्यक्षपदाच्या निवडणुकीसाठी उमेदवार म्हणुन उभा आहे. या निवडणुकीमागील माझी भुमिका थोडक्यात खालीलप्रमाणे आहे...

१. जागतिकीकरणामुळे मराठी भाषकांचेही सामाजिक व सांस्कृतिक संदर्भ वेगाने बदलत आहेत. मराठी साहित्य या दूरगामी बदलांना कवेत घेत त्याचे आव्हान समर्थपणे पेलण्यासाठी सज्ज राहिले तरच सध्याची सांस्कृतीक गोंधळाची अवस्था दूर होईल. त्यासाठी प्रस्थापित व नवसाहित्यिकांना प्रेरित करणे व नवप्रतिभांचा शोध घेत त्यांना योग्य ते अवकाश उपलब्ध करून देण्यासाठी प्रयत्न करण्याची आवश्यकता आहे. त्याबरोबरच वाचक वाढवणे, नवशिक्षितांना मोठ्या प्रमाणात ग्रंथवाचनाकडे वळवणे आवश्यक आहे. बाल-किशोर-रहस्य-थरार आदि वाचकप्रिय प्रकार हाताळणा-या साहित्यिकांना व या साहित्यप्रकारांनाही जर प्रतिष्ठा मिळाली तर आपल्याकडे स्वतंत्र असे विपूल जनप्रिय साहित्य लिहिले जावू शकते. त्यामुळे वयाच्या सर्व टप्प्यांवर वाचनासक्ति वाढेल व वाचक पुढे अधिक आशयघन वाचनाकडे वळतील.  

२. आज वाढत्या शिक्षणप्रसारामुळे सर्वच समाजघटकांत जागृतीचे वारे वाहू लागले आहे. त्याची दखल अखिल भारतीय साहित्य संमेलनांनी न घेतल्याने आज जवळपास सर्वच जातींची स्वतंत्र साहित्यसंमेलने भरत आहेत. यामुळे सामाजिक व सांस्कृतिक एकोप्याची भावना निर्माण न होता त्याची परिणति दुरावा वाढण्यात झाली आहे. शक्य तेवढ्या समाजांतील साहित्य-सांस्कृतिक उद्गारांची दखल घेणे व त्यांना मुख्य प्रवाहात आणने आज आवश्यक बनले असून त्याखेरीज महाराष्ट्रातील सांस्कृतिक कलहाचे वातावरण बदलणार नाही. सर्वच मराठी भाषकांत साहित्यसौहार्दतेचे वातावरण बनवण्यासाठी मी लेखक व एक प्रकाशक म्हणुनही प्रयत्न करत आलो आहे व या संमेलनाच्या माध्यमातून ते अधिक व्यापक बनवता येतील.

३.  मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा मिळावा यासाठी शासन प्रयत्न करत आहे. पण जनमताचा रेटाही ही मागणी मान्य करून घेण्यासाठी आवश्यक आहे. मराठी भाषा ही पुरातन, स्वतंत्र आहे आणि ज्ञानभाषा बनण्याची पुरेपूर क्षमता तिच्या ठायी आहे हे सर्व ऐतिहासिक पुराव्यांवरून सिद्ध झालेले असून अभिजाततेची मान्यता मिळवण्यासाठी तमिळ-मल्याळम भाषकांप्रमाणेच मराठी जनांदोलनाचीही गरज आहे. या भाषेला अभिजाततेचा दर्जा मिळाला तर भाषा संवर्धन, जपणूक होईल आणि जागतिक पातळीवर मराठीचे अध्ययन सुरू होईल. त्यामुळे मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा मिळालाच पाहिजे यासाठी जन-आंदोलन उभे करणे मला महत्वाचे वाटते. साहित्य संमेलन हे त्यासाठी सर्वात मोठे व्यासपीठ ठरेल याबाबत माझ्या मनात शंका नाही. 

४. न्यायालयिन व प्रशासकीय कामकाज मराठीतून चालावे अशी आपली मागणी असते...परंतू प्रशासकीय मराठी ही अनाकलनीय व क्लिष्ट असल्याने ती इंग्रजीची मदत घेतल्याखेरीज समजत नाही हे आपले दुर्दैव आहे. सर्वांना समजेल अशा सोप्या मराठीचा वापर वाढला व क्लीष्ट प्रतिशब्दांचा हव्यास धरण्याऐवजी सोपे शब्द वापरले तर ख-या अर्थाने मराठी प्रशासकीय राजभाषा म्हणुनही लोकप्रिय होईल. त्यासाठी मी प्रयत्न करणार आहे.

५. मी गेली अनेक वर्ष आंतरजालीय समाजमाध्यमांत कार्यरत असल्यामुळे सर्व समाजघटकांतील आजच्या तरुणाईच्या प्रखर पण विखुरलेल्या भावनांशी, आशा-आकांक्षा व स्वप्नांशी निकटपणे परिचित आहे. साहित्यसंस्कृतीच्या विकसनाचा मुलाधार म्हनजे तरुण वाचक आणि तोच मात्र आपले प्रतिबिंब कोठे सापडत नसल्याने अस्वस्थ व गोंधळलेला आहे. अनेक साहित्य संमेलने साहित्यबाह्य कारणांनीच गाजत असल्याने हा वर्ग संमेलनांपासून फटकून राहु लागला आहे. तरुणाईला साहित्य-संस्कृतीत व्यापक स्थान देण्याची व त्यांच्या संवेदनांना स्पर्श करत जवळीक साधण्याची आवश्यकता आहे. समाज-सांस्कृतिक प्रश्न जोवर व्यापकपणे सकारात्मक चर्चेत येत नाहीत तोवर हे चित्र बदलणार नाही. या बदलासाठी मी प्रयत्नरत आहे व राहणार आहे.

६. परराज्यांतून मराठी साहित्यिकांना आजवर अनेक पुरस्कार दिले जात आहेत. महाराष्ट्राकडुन मात्र अन्य भाषक साहित्यिकांना पुरस्कार दिला जात नाही अशी विंदांची खंत होती. ती दूर करण्यासाठी १९९७-९८ साली व्यक्तिगत पातळीवर मी स्वत: "संत ज्ञानेश्वर पुरस्कार" सुरू करण्याचे प्रयत्नही केले होते. विंदांनी माझ्या प्रयत्नांचे स्वागतही केले होते, पण अनेक कारणांनी मला ते स्वप्न पूर्ण करता आले नाही. पुढे शासनानेही संत ज्ञानेश्वरांच्याच नांवाने परभाषक साहित्यिकास पुरस्कार देण्याची घोषणा केली होती पण प्रत्यक्षात तेही घडले नाही. महाराष्ट्रातून अ.भा. साहित्य महामंडळ व शासनाने संयुक्तपणे संत ज्ञानेश्वर साहित्य पुरस्कार द्यावा यासाठी अधिक प्रयत्न करण्याची आवश्यकता आहे व ते कार्य मी नक्कीच पार पाडेल.

७. राज्याचे सांस्कृतिक धोरण ठरविण्यासाठी महाराष्ट्र राज्याने डा. आ. ह. साळुंखे यांच्या अध्यक्षतेखाले नेमलेल्या समितीने अनेक शिफारशी केल्या असून तो अहवाल सरकारने स्वीकारला असला तरी त्याची अंमलबजावणी करण्याच्या दिशेने विशेष प्रयत्न झालेले नाहीत. या समितीच्या अनेक शिफारशी साहित्य-संस्कृतीला बळ पुरविणा-या असून सर्वसमावेशक आहेत. या सांस्कृतिक धोरणाची अंमलबजावणी गतिमान होण्यासाठी प्रयत्नांची आवश्यकता आहे.
 
८. अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन हे मराठी मनाचा खरा उद्गार बनायला हवे. ते साहित्य-संस्कृतीच्या मुलगामी चिंतनाचे, दिशादर्शक आणि जाणीवा प्रगल्भ करणारे आशयघन उद्गार बनावे ही माझी भावना आहे. 

वरील आणि तदनुषंगिक साहित्य-संस्कृतीशी निगडित प्रश्न व्यापक चर्चेत घेण्यासाठी मी या निवडणुकीत सहभाग घेतला आहे. जवळपास बारा कोटी  मराठी भाषकांचे आपण प्रतिनिधी म्हणून मतदान करणार आहात. आगामी साहित्य संमेलन मायमराठीचा उद्घोष अभिजाततेचा दर्जा मिळण्याइतपत उठविण्यासाठी आपण मला मत द्यावे ही विनम्र विनंती. सोबत  माझा थोडक्यात परिचय व प्रसिद्ध झालेल्या ग्रंथांची यादी आपल्या माहितीसाठी जोडत आहे. 

धन्यवाद,
आपला 
संजय सोनवणी
---------------------------------------------------------------------------------------------------

संजय सोनवणी:परिचय

संजय सोनवणी (जन्म १४ ऑगस्ट १९६४): मराठीतील आधुनिक काळातील महत्वाचे साहित्यिक तत्वज्ञ, कवी आणि संशोधक.  त्यांनी मानवी जीवनाच्या असंख्य पैलूंना विविध साहित्यप्रकारांद्वारे हात घालत जी साहित्य रचना केली आहे तिला भारतीय साहित्यात तोड नाही. वर्तमानातील सामाजिक प्रश्नांवर सडेतोड भूमिका घेण्यासाठी ते प्रसिद्ध आहेत. त्यांचा "नीतिशास्त्र" हा नैतिक समस्यांबद्दलचा, आधुनिक परिप्रेक्षात वैज्ञानिक दृष्टीकोनातून केलेल्या चिंतनपर ग्रंथ हा त्यांच्या बौद्धिक आणि तात्विक उंचीचा परिचय करून देतो. त्यांच्या कादंब-यांनी मराठी साहित्याला नवी परिमाणे मिळवून दिली आहेत.

साहित्य प्रवास: सोनवणींनी लिहायला सुरुवात केली तेंव्हा ते अवघे ११ वर्षांचे होते. "फितुरी" हे नाटक त्यांनी लिहिले.  वयाच्या १६ व्या वर्षी त्यांनी पहिली बालकादंबरी लिहिली (नरभक्षकांच्या बेटावर) जी नंतर मेहता पब्लिशिंग हाउसने प्रकाशित केली. त्यांच्या असंख्य कथा तत्कालीन महत्वाच्या मासिकांतुनही प्रसिद्ध होत राहिल्या. राज्य शासनाच्या अनुदानाने त्यांचा पहिला कवितासंग्रह "प्रवासी" प्रसिद्ध झाला. त्यानंतर त्यांच्या विविध पार्श्वभूम्या व विषयांवरील कादंब-या प्रसिद्ध होत राहिल्या. मराठीत राजकीय थरार हा कादंबरीप्रकार सर्वप्रथम त्यांनीच आणला. "म्रुत्युरेखा", "रक्त हिटलरचे", बीजींग कोन्स्पिरसी" अशा अनेक कादंब-या गाजल्या...इंग्रजीतही अनुवादित होवुन त्या जगभर गेल्या. क्लिओपात्रा या ऐतिहासिक कादंबरीने त्यांची वेगळीच ओळख निर्माण झाली. या काळात त्यांनी अनेक नाटकेही लिहिली...त्यातील काहींचे प्रयोगही झाले. सव्यसाची या कादंबरीने इतिहास घडवला. पण त्यांच्या कल्की, शुन्य महाभारत, कुशाण, ओडीसी आणि यशोवर्मन या तत्वचिंतनाने डूबलेल्या, मानवी जीवनाचे गूढ आणि व्यामिश्र पट उलगडुन दाखवणा-या कादंब-यांनी "तत्वचिंतक लेखक" असा मान त्यांना मिळवून दिला. कुशाणचा अनुवाद इंग्रजीत "Last of the wanderers"  आणि यशोवर्मनचा "The Jungle"  प्रसिद्ध झाले आणि साहित्यसमिक्षकांनी त्यांची वाहवा केली. त्यांनी मुळ इंग्रजीतही लेखन केले असून "The Awakening"  या मृत्युच्या गुढ आकर्षणाने आणि त्यावरील विजयासाठी अविरत प्रयत्न करणा-या मानवजातीचे प्रतिनिधित्व करणा-या राणी शीबाला केंद्रिभुत धरून हा सनातन संघर्ष चित्रित करणा-या कादंबरीचे लेखन केले. तो माजी पंतप्रधान कै. नरसिंह राव यांच्या हस्ते प्रसिद्धही झाला. या कादंबरीचा मराठी अनुवादही प्रसिद्ध झाला आहे. 

याशिवाय त्यांनी विश्वनिर्मितीबाबतचा स्वतंत्र भारतीय सिद्धांत सिद्ध केला आणि तो "अवकाश ताण सिद्धांत आणि विश्वनिर्मिती" या शिर्षकाने प्रसिद्ध झाला. मराठीत भौतिक संशोधनात्मक असा हा एकमेव स्वतंत्र ग्रंथ आहे आणि मरठी वैज्ञानिक परिभाषेत कोठेही कमी पडत नाही हे सिद्ध केलेले आहे.. याशिवाय त्यांनी धर्मेतिहासावर "हिंदू धर्माचे शैव रहस्य" आणि "विट्ठलाचा नवा शोध" हेही अभिनव ग्रंथ सिद्ध केले. ते गाजलेही कारण त्यांत धर्मेतिहासाची नवी दिशा संशोधित व दिग्दर्शित केली गेली आहे. त्यांच्या "पर्जन्य सुक्त" या काव्याचा इंग्रजीत अनुवाद झाला आणि त्यातील निवडक ८ कवितांना संगीतबद्ध करून त्याची ध्वनीफीतही प्रसिद्ध झाली. त्यांची "असुरवेद" ही अलीकडेच प्रसिद्ध झालेली सांस्कृतिक थरारकथा गाजते आहे. परंतु त्यांचे अलीकडील सर्वात महत्वाचे साहित्यिक कार्य म्हणजे त्यांची "...आणि पानिपत" ही कादंबरी. जनसामान्यांच्या द्रुष्टीकोनातुन १६८० ते १७६१ हा काळ चितारलेली ही कादंबरी मराठीतील पहिली subaltern कादंबरी आहे.

       योगदान: परकीय कल्पनांवर आधारित काल्पनिक कादंब-यांचे पेव फुटले असतांना सोनवणींनी स्वतंत्र प्रतिभेने आपल्या साहित्य रचना सिद्ध केल्या. वाचकांना जीवनाकडे पाहण्याची नव्य वैश्विक द्रुष्टी दिली. जातींयतेच्या दुष्टचक्रात अडकलेल्या साहित्य विश्वात त्यांनी प्रथमच फक्त मानवतावादी द्रुष्टीकोन घेत जवळपास सर्वच जाती-धर्माच्या लोकांना आपल्या साहित्यात सन्मानाचे स्थान देत जाती-भेदातीत साहित्याची निर्मिती केली. त्यांचे नायक सर्व स्तरातील आहेत, पण त्यांना जातीयतेचे मुल्य न देता प्रत्येकाच्या हृदयात अवशिष्ट का असेना, मानवतेचे आणि वैश्विकतेचे उच्च स्थान दिले.

उद्योग जगताला त्यांनी दिलेले योगदानही महत्वाचे आहे. गडचिरोलीसारख्या आदिवासी आणि नक्षलवादाने ग्रस्त अशा भागात उद्योग उभारुन त्यांनी उद्योजकांचे विकेंद्रित विकासासाठी कसे योगदान असायला हवे याचा आदर्ष घालुन दिला. स्वत: संशोधन करत धातु-भुकटी विज्ञानात (Powder metallurgy) मोलाची भर घातली. मराठी माणसाला उद्योगधंद्यात येण्याची अविरत प्रेरणा दिली.

पुरस्कार: पुरस्कारांसाठी लेखकाने पुस्तके पाठवावी लागणे हा लेखकाचा अपमान आहे असे त्यांचे ठाम मत असल्याने त्यांनी स्वत:वर आणि त्यांच्या प्रकाशकांवर "पुरस्कारांसाठी पुस्तके पाठवायची नाहीत." असे बंधन घातल्यामुळे त्यांना एकही साहित्य पुरस्कार मिळालेला नाही. परंतू त्यांच्या साहित्याला माजी पंतप्रधान कै. नरसिंह राव, साहित्य अकादमीचे माजी अध्यक्ष व थोर साहित्यिक डा. रमाकांत रथ यासारख्या अनेक दिग्गज विद्वानांनी गौरवले असून विदेशातील प्रसिद्ध साहित्यिक -यंडाल रास, सांड्रा स्यंचेझ, डा. सम्नर डेविस आदिंनीही गौरवले आहे. वाशिंग्टन डी. सी. मधील हाउस ओफ कोंग्रेसच्या ग्रंथालयात पुस्तके असनारे ते एकमेव मराठी लेखक आहेत. औद्योगिक विश्वातील कामगिरीमुळे मात्र त्यांना आंतरराष्ट्रीय व्यवसाय उत्कृष्ठता ते इंदिरारत्न असे जवळपास ८ राष्ट्रीय पुरस्कार मिळालेले आहेत.

---------------------------------------------------------------------------------------------------
संजय सोनवणी: प्रकाशित साहित्य

ऐतिहासिक कादंब-या

अखेरचा सम्राट (२ आवृत्त्या), ...आणि पानिपत, कुशाण (२ आवृत्त्या) क्लिओपात्रा (७ आव्रुत्त्या)

तत्वज्ञानात्मक कादंब-या:

शुन्य महाभारत (२ आवृत्या), कल्की (३ आवृत्त्या), यशोवर्मन (४ आवत्त्या)

सामाजिक कादंब-या:

सव्यसाची (२ आवृत्त्या), काळोख (२ आवृत्त्या), खिन्न रात्र (३ आवृत्त्या), विकल्प (३ आवृत्त्या), खळबळत्या सागरकाठी (२ आवृत्त्या), अखेरचे वादळ (३ आवृत्त्या)

पौराणिक कादंब-या:

अश्वत्थामा (६ आवृत्त्या), ओडीसी (३ आवृत्त्या)

थरार-कादंबर-या: म्रुत्युरेखा (५ आवृत्त्या), विश्वनाथ (२ आवृत्त्या), अंतिम युद्ध (३ आवृत्त्या) ब्लडी आयलंड, शिल्पी (२ आवृत्त्या), रक्तराग (२ आवृत्त्या), महाद्वार (३ आवृत्त्या), अंतिम युद्ध (३ आवृत्त्या), वार टाईम (३ आवृत्त्या), पराभव (३ आवृत्त्या), अपहरण (४ आवृत्त्या),

सांस्क्रुतीक थरार: असूरवेद (३ आवृत्त्या)

वैद्यकीय कादंबरी: थेंब...थेंब म्रुत्यू...(३ आवृत्त्या) (एड्सवरील भारतातील पहिली कादंबरी.)

राजकीय थरार:

बिजींग कोन्स्पिरसी (२ आव्रुत्त्या), रक्त हिटलरचे, (३ आव्रुत्त्या), ब्ल्यकमेल (२ आवृत्त्या), डेथ ओफ़ द प्राइममिनिस्टर (४ आव्रुत्त्या),

राजकीय उपहास:

गुडबाय प्राइममिनिस्टर, आभाळात गेलेली माणसं (३ आव्रुत्त्या)

वैज्ञानिक संशोधन: अवकाश ताण सिद्धांत आणि विश्वनिर्मिती

तत्वज्ञान: नीतिशास्त्र, ब्रह्मसूत्र रहस्य

इतिहास संशोधन: हिंदु धर्माचे शैव रहस्य, (३ आवृत्त्या) विट्ठलाचा नवा शोध, भारतीय स्वातंत्र्याचे प्रणेते महाराजा यशवंतराव होळकर, (तीन आवृत्त्या) महार कोण होते?...उद्गम:संक्रमण:झेप, , प्राचीन आर्यांचे धार्मिक तत्वद्न्यान, वाघ्याचे सत्य.

सामाजिक/वैचारिक: मुंबई २६/११...पुर्वी आणि नंतर, (दोन आवृत्त्या) प्रेम कसे करावे? (६ आवृत्त्या), सद्दाम हुसेन: एक झंझावात, कार्पोरेट व्हिलेज- एक गांव:एक कंपनी:एक व्यवस्थापन, दहशतवादाची रुपे

काव्य संग्रह: प्रवासी, पर्जन्यसुक्त, संतप्त सुर्य

नाटक: मीच मांडीन खेळ माझा, राम नाम सत्य हे!, विक्रमादित्य, रात्र अशी अंधारी, गड्या तु माणुसच अजब आहेस, त्या गावाचं काय झालं?

बाल/किशोर साहित्य: रानदेवीचा शाप, साहसी विशाल, रे बगळ्यांनो, सोन्याचा पर्वत (चार आवृत्त्या), दुष्ट जोनाथनचे रहस्य, रत्नजडीत खंजिराचे रहस्य, सैतान वज्रमुख, अंतराळात राजु माकड, नरभक्षकांच्या बेटावर विजय.(तीन आवृत्त्या), 

इंग्रजी: Death of the prime minister

On the brink of Death (3 Editions.)

The mattalions (2 Editions)

The Jungle (3 Editions)

Last of the wanderers (3 Editions)

The Awakening

Dancing with the Rains (Full length play)

Raging Souls

Heart of the Matter (full length play)

Monsoon Sonata (Poetry)
Ancient Aryan's Thought on Religion



अन्य:

१) संगीत: मनात माझ्या (गीत-संगीत-गायन), ओ जानेजां (गीत-संगीत. गायक- नितीन मुकेश), इट्स माय ड्रीम (संगीत-गीत), अखेरचे वादळसाठी गीतलेखन, संगीत...गायिका उषा मंगेशकर.

संकीर्ण: किर्लोस्कर ते अन्य अनेक मासिके, साप्ताहिके व दैनिकांत शेकडो लेख. ब्लोगवरील प्रकाशित लेखसंख्या ४५०. 

आगामी: हिरण्यदूर्ग, जातिसंस्थेचा इतिहास. 


--
Sanjay Sonawani
9860991205

No comments:

Post a Comment